Giáo dục thanh niên mà gọi là nắm thanh niên là đó. Tưởng sao? Cậu nổi cộc. Nhà giáo dục coi chừng những bạn trai nhược chí.
Một ý thức sắc đẹp, duyên dáng và một thứ tình yêu mơ màng đã về trong quả tim bạn trai. Mà khí bi quan, họ thấy nó gai nhọn và gai nhọn. Nó phải chiếu dọi nét mỹ miều của tâm hồn thì con người mới xứng với nhân phẩm.
Không có gì làm cho họ nổi cộc cho bằng trước mặt thiên hạ, bạn lớp, bạn chơi, nhất là trước mặt bạn gái mà làm nhục họ. Các tác vi, cử chỉ biểu lộ một thứ ái tình thác loạn, đen ngòm nhất của lòng tà đã phá tan bao nhiêu công trình luân lý ở tâm hồn người trong sạch. Còn một chục bánh xèo, vài đòn bánh tét, bạn trai có kẻ ăn như không là chuyện thường.
Chính Augustin và Rousseau đã qua thời kỳ mua bán thứ tình nầy. Bạn gái cũng đừng cười bạn trai ở tuổi dậy thì hay mang bệnh lác ở mặt hay cổ. Và bạn ngạc nhiên ư? Không có gì lạ cả.
Lúc nầy là con người tinh thần của họ qua một ngã quanh. Và bạn ngạc nhiên ư? Không có gì lạ cả. Xét về mặt chương trình tình yêu của thượng đế thì họ là một tạo vật do lòng yêu mến vô bờ bến của Người.
Rồi từ sự thương hại đó người cha nghĩ đến bổn phận đối với con, kết quả của tình yêu của mình, hình ảnh của bạn trăm năm mình và là dòng máu của mình. Một thanh niên trong cơn lốc của ái tình mà hai phần ba bản chất là tình cảm nông nỗi có thể làm bao nhiêu việc anh hùng, tốn hết tài sản, chịu đủ mọi nhục nhã, liều mạng sống nữa, miễn hy vọng chiếm hữu một trái tim khác phái mà họ tôn thờ. Lúc phải sửa dạy, họ mất hẳn kiên chí để huấn luyện, tâm hồn bằng dịu ngọt mà họ dụng võ, la lối ong óng, đánh đập hung tợn.
Vì háo sắc, vì muốn yêu nhiều và được yêu lại nhiều, không thiếu bạn trai bố trí mặt trận xã giao của mình như lưới nhện. Song dù muốn dù không họ tự nhiên mộng. Tôi thấy nhiều nam sinh thân bồ tượng, ăn nói đanh thép mà bị nữ sinh dịu ngọt mượn làm đủ thứ chuyện cách ngoan ngoãn.
Tôi xin mượn lại của Giám mục để gởi bạn. Họ hết mơ người yêu đến viết thư tình. Nhưng trong khi họ bắt đầu đi sống xa gia đình như vậy họ tha thiết muốn người bạn trăm năm sống đóng trụ ở gia đình và tạo ở đó một nguồn an ủi cho họ.
Tôi muốn nói những bạn trai có trước mặt mình những hình ảnh nói lên bao nhiêu cái rối ren, thắc mắc, gay cấn, éo le của ái tình. Trong gia đình muốn ngày ly dị tiếp sau tuần trăng mật thì vợ cứ chọc tức chồng bằng cách ngạo nghễ, mỉa mai, la ó, mắng nhiếc trước mặt bạn bè, thượng cấp hay hạ cấp của họ. Tôi không nói những người tu vì chán đời, trốn trách nhiệm làm chồng, làm cha hay vì muốn lợi dụng cõi tu để sống an nhàn, sung sướng.
Họ có lẽ không dám khinh người để cho mình sống trong xã hội như con công lạc giữa bầy gà. Thời gian ưu sầu, thương tiếc trôi qua trong lòng thu vô hạn của Désirée. Bạn thấy người nam hay bội bạc hơn người nữ.